Schrapsessies zijn een begin, maar pakken oorzaken niet aan

29 apr Schrapsessies zijn een begin, maar pakken oorzaken niet aan

Er wordt op moment driftig schrapsessies georganiseerd in de zorg om onnodige regels te schrappen. Ik ben ervan overtuigd dat ze de bureaucratie in ons zorgstelsel niet weg gaan nemen. De meeste regels zijn namelijk ooit bedacht met een reden, en die redenen blijven.

Redenen voor regels

• Iemand maakte een checklist, collega’s namen het over, en omdat het toch verrekte handig was kwam het terecht in een protocol of iets dergelijks. Regels zijn dus soms handig omdat ze een richtlijn zijn voor het handelen. Hoe moet je anders weten wat je moet doen?
• Veel regels zijn ontstaan uit fouten. Er gaat iets mis, en om te voorkomen dat het nog een keer gebeurt, bedenkt iemand een regel. Die regels voorkomen fouten.
• Regels zijn bij de overheid een manier om schaarse middelen te verdelen. Omdat we niet voor iedereen de hulp in het huishouden kunnen betalen, zijn er regels voor wie er wel en niet voor in aanmerking komt. Die zijn er om ervoor te zorgen dat iedereen gelijkwaardig wordt behandeld en er geen willekeur ontstaat. Je wilt namelijk gelijke gevallen gelijk behandelen.
• De regels waar mensen echt een pesthekel aan hebben zijn vaak verantwoordingsregels. Je moet kunnen uitleggen wat je met het geld hebt gedaan dat je van de belastingbetaler hebt gekregen. Wat heb je gedaan en wat heb je ermee bereikt? Dat moet je registreren en kunnen verifiëren, want het is belangrijk dat de cijfers die de overheid geeft betrouwbaar zijn.
• Regels geven mensen macht. Managers moeten zaken goedkeuren. Dat geeft ze positie en macht. Zonder die regels gaan ze nergens over.
• Veel regels komen niet uit instellingen zelf, maar van de toezichtsorganen. Daar zijn er heel veel van in Nederland. Als er iets fout gaat, krijgen zij altijd de zwarte piet toegeschoven. Want waar was het toezicht anders goed voor? Dus ze blijven regels voorschrijven en handhaven.

Houvast en toezicht

Er zijn dus twee zaken die niet aangepakt worden met de schrapsessies. De eerste is ervoor zorgen dat er op een andere manier houvast is voor medewerkers. Als je in regels en administratieve lasten gaat schrappen, zal er wel iets voor in de plek moet komen. Je zult moeten investeren in opbouw en onderhoud van kennis van medewerkers. Je risicomanagement zal je anders in moeten richten. Je zult andere afwegingskaders moeten ontwikkelen om willekeur te vermijden. En je zult hoe dan ook moeten uitleggen wat je gedaan hebt, maar misschien kan dat op een andere manier. Je zult de macht op een andere manier moeten verdelen (met alle pijnlijke taferelen die daar bij horen). Het is dus heel veel werk om van die verdomde regels af te komen. Doe je dat niet, dan komen ze gewoon weer langs een andere weg terug.

De tweede zaak die niet aangepakt wordt met de schrapsessies is hoe wij als samenleving omgaan met fouten. Wat er niet aan het gebeuren is binnen ministeries en in de politiek, is een fundamentele discussie over verantwoording en risico acceptatie. Hoeveel fraude vinden we acceptabel? En hoeveel maatregelen moeten welwillende zorgverleners uitvoeren om de fraude tot op dat niveau terug te brengen? Wat is nou echt essentiële verantwoordingsinformatie? Waar wil de politiek op sturen? En moet er altijd meer toezicht komen op de hele sector zodra er een incident zich voordoet?